De bevrijding van Zwolle - 14 april 1945

De Tweede Wereldoorlog liet diepe sporen na in Nederland. Na de Duitse inval op 10 mei 1940 begon een jarenlange bezetting die gekenmerkt werd door onderdrukking, angst, tekorten, verzet en verlies. Ook in Zwolle werd het dagelijks leven steeds meer bepaald door razzia's, avondklokken en het harde optreden van de bezetter. Vooral in de laatste oorlogsjaren werden de omstandigheden steeds zwaarder, met de beruchte hongerwinter in het westen van het land als dieptepunt.

In april 1945, toen de bevrijding van Nederland dichterbij kwam, werd ook Zwolle een strategisch punt. De geallieerden rukten op vanuit het zuiden en westen, en de stad vormde een belangrijke doorgangsroute. Er werd gevreesd voor zware gevechten en bombardementen bij de bevrijding, zoals in andere steden was gebeurd. Maar Zwolle werd op wonderlijke wijze gespaard — en dat is voor een groot deel te danken aan één man: Leo Major.

Bij Goedhart – boeken, vind je verschillende boeken over de Tweede Wereldoorlog, waaronder indrukwekkende verslagen over de bezettingstijd en de bevrijding van Nederland. Daarnaast hebben we ook een selectie jeugdboeken over de tweede wereldoorlog.

Het verhaal van Leo Major is er een die nog altijd inspireert: over moed, verlies, doorzettingsvermogen en vrijheid — thema's die in veel boeken uit onze collectie terugkomen.

Bevrijding Zwolle 1945 - Wipstrikkerallee

Leo Major en de bevrijding van Zwolle
Leo Major, een achttienjarige Canadese soldaat, meldde zich in 1939 aan bij het Canadese leger en werd opgeleid tot verkenner en scherpschutter. Op 6 juni 1944 landde hij tijdens D-Day in Normandië, waar hij zijn vuurdoop kreeg. Tijdens de oorlog raakte hij meerdere keren gewond, eerst aan zijn oog door een fosforgranaat, later aan zijn rug door een antitankmijn bij Nijmegen. Ondanks zwaar letsel weigerde hij telkens terug te keren naar Canada. Hij bleef vastbesloten om zijn missie voort te zetten.

In april 1945 bevond zijn regiment zich bij Zwolle. Leo meldde zich vrijwillig voor een gevaarlijke verkenningsmissie in en rond de stad. Samen met zijn vriend Willy Arsenault begon hij op de avond van 13 april aan de opdracht. Kort daarna werd Willy dodelijk getroffen door Duits vuur. Leo, diep geraakt door het verlies van zijn kameraad, besloot dat hij de stad in zijn eentje zou bevrijden – wat er ook voor nodig was.

In de nacht trok Leo alleen de stad Zwolle in. Door verrassingsaanvallen, het gebruik van granaten en machinegeweervuur wist hij meerdere Duitse stellingen te overrompelen. Hij maakte tientallen gevangenen en leverde hen af bij Canadese posten buiten de stad. Hij herhaalde deze acties meerdere keren, steeds met grote vastberadenheid en vindingrijkheid.

Ondertussen wist hij ook contact te leggen met leden van het lokale verzet, waaronder politieman Frits Kuiper. Leo voorzag hen van wapens en vroeg hen de bevolking te informeren dat de stad bevrijd was. In de vroege ochtend van 14 april meldde hij aan zijn commandant dat Zwolle vrij was van Duitse troepen. De geallieerden trokken die ochtend zonder noemenswaardige tegenstand de stad binnen, mede dankzij Leo's acties. Hierdoor werd zware beschieting van de stad voorkomen.

Na de oorlog keerde Leo in augustus 1945 terug naar Canada, naar zijn vrouw Pauline. In Zwolle kreeg Leo met zijn heldhaftige daad pas vele jaren later de erkenning die hij verdiende: als de man die in zijn eentje, met doorzettingsvermogen, moed en een groot hart, de stad Zwolle bevrijdde van de Duitse bezetting.

'I fought the war with only one eye and I did it pretty well', zei Major later over zijn oogkwetsuur. Hier staat hij met ooglap op de Wipstrikkerallee tijdens de intocht van de Canadezen op 14 april 1945. Rechts onder zit gehurkt Frits Kuipers, de man die Major ruim twintig jaar later weer in Canada opspoorde en zijn naam en daden daarmee aan de vergetelheid ontrukte. (Collectie HCO)

Bronnen: Zwols Historisch Tijdschrift - ANNO